سمان ها و سمان کردن رستوریشن

سمان کردن موقت
در بسیاری از موارد استفاده از سمان موقت برای چسباندن رستوریشن توصیه می شود؛ بنابراین بیمار و دندانپزشک قادر خواهند بود ظاهر و عملکرد پروتز را در زمان طولانی تری ارزیابی نمایند. البته سمان های موقت نیاز به دقت و توجه خاصی دارند. از یک طرف خارج کردن رستوریشن سمان شده دشوار است و از طرف دیگر این گونه سمان ها استحکام کافی ندارند و امکان لق شدن خود به خودی رستوریشن طی فانکشن وجود دارد. پس از گذشت مدت زمان لازم، رستوریشن خارج شده و با سمان نهایی سمان می شود. خارج نمودن رستوریشن در این مرحله مشکل است، به  خصوص اگر از سمان موقت زینک اکساید-اوژنول (ZOE) استفاده شده باشد. به منظور جلوگیری از این مشکل ، می توان سمان موقت را  با مقدار کمی وازلین یا روغن سیلیکونی مخلوط نمود؛ مخلوط حاصل تنها بر روی مارژین رستوریشن قرار داده می شود که به این ترتیب سیل خوبی حاصل خواهد شد و در عین حال رستوریشن به راحتی قابل خارج کردن است. سمان های موقت دارای استحکام کمی هستند و احتمال خارج شدن رستوریشن طی فانکشن وجود دارد .
جابجایی و خارج شدن رستوریشن تک واحدی می تواند باعث ناراحتی بیمار گردد. اما لق شدن یکی از پایه های پروتز ثابت ( FDP) به مراتب نتایج بدتری خواهد داشت . در صورت قصور بیمار و عدم مراجعه به دندانپزشک، دندان پایه به سرعت پوسیده می شود. تنها در صورتی مجاز به استفاده از سمان موقت هستیم که هدف از سمان موقت ، مدت زمان آن و اهمیت مراجعه بیمار در صورت لق شدن رستوریشن را به اطلاع بیمار برسانیم . در مواردی که خارج کردن مجدد رستوریشن مشکل است، می توان از وسایل خارج کننده مثل CORONAflex استفاده نمود.
سمان نهایی
رستوریشن های ریختگی معمول
معمولا این مرحله ( سمان کردن) به اندازه سای  اعمال دندانپزشکی رستوریتیو با دقت و توجه لازم انجام نمی شود.انتخاب غلط نوع سمان می تواند منجر به عدم تطابق مارژین و اکلوژن نامناسب گردد، گاه برای خارج کردن رستوریشن باید آن را برش داده و مجددا رستوریشن دیگری  ساخته شود. انتخاب سمان در درجه اول به نوع رستوریشن بستگی دارد. سمان مورد استفاده برای رستوریشن های ریختگی با سمان مورد استفاده برای رستوریشن های باند شونده ( مثل اینله های سرامیکی یا پروتزهای ثابت پارسیل رزین باند) متفاوت است. در مورد رستوریشن های ریختگی می توان از سمان های متداول استفاده نمود، اما در مورد رستوریشن های باند شونده این امر امکان پذیر نیست.برای رستوریشن های باند شونده از سمان های رزینی استفاده می شود، البته کار با این گونه سمان ها مشکل است؛ از سوی دیگر ارزیابی طولانی مدت در مورد این سمان ها صورت نگرفته و برتری این سمان ها نسبت به سمان های معمول به اثبات نرسیده است.
سمان های دندانی
سمان های دندانی، رایج ترین ماده مورد استفاده برای چسباندن رستوریشن های ریختگی هستند. این سمان ها از ترکیب اسید با اکسید فلز حاصل می شوند که نتیجه واکنش آنها نمک فلز و اب است. مکانیسم سخت شدن این سمان به صورت اتصال ذرات واکنش نداده پودر به نمک های ماتریکس سمان و نهایتا سخت شدن سمان است. از آنجا که این سمان ها از ترکیبات یونی تشکیل شده اند، آنها برای ساختار دندان و پالپ مخرب است. موفقیت رستوریشن های چسبانده شده با این سمان ها، وابسته به تطابق خوب رستوریشن با دندان است. نتایج آزمایشگاهی نشان داده، در صورتی که گپ مارژین کمتر از حد بحرانی باشد، میزان تخریب و حل شدن سمان وابسته به گپ مارژین نیست. اگر گپ مارژین بیشتر از حد بحرانی باشد ، تخریب و حل شدن سمان افزایش می یابد.
قانون اول فیک در مورد انتشار Fick`s First Law of diffusion بیانگر این موضوع است.(بر اساس قانون اول فیک ، زمانی که ماده ای با غلظت متفاوت در دو طرف غشا قرار گرفته است، مقدار انتشار ماده در واحد سطح متناسب با اختلاف غلظت ماده در دو سمت غشا است). بر اساس این مطالعات، تخریب و انحلال سمان به صورت فیزیکی نبوده، بلکه اساس شیمیایی دارد. بر طبق این مطالعات در مارژین های زیر لثه ای ( که در آنها گپ کمتر از 0/1 میلیمتر قابل شناسایی نمی باشد) موفقیت رستوریشن ریختگی با میزان عدم تطابق مارژین رابطه معکوس دارد.

سمان زینک فسفات
یکی از سمان های رایج در دندانپزشکی است که کاربرد آن در رستوریشن های ریختگی روز به روز در حال افزایش است. این ماده از استحکام کافی برخوردار است، ضخامت لایه ای آن حدود 25 میکرون است(که در حد لازم برای رستوریشن های ریختگی است)، و زملن کار آن در حد قابل قبول است و حذف اضافات سمان به راحتی انجام می شود. اثرات تو کسیک زینک فسفات و به طور دقیق تر اثرات تو کسیک اسید فسفریک، به اثبات رسیده است. البته استفاده موفقیت آمیز از این ماده در طی سالیان دراز بیانگر این مطلب است که با رعایت احتیاط های لازم و حفظ فاصله مناسب تا پالپ دندان (در هنگام تراش) می توان تا حد زیادی از اثرات سمی این ماده کاست و به شکل موثری از ان استفاده نمود.
سمان زینک پلی کربوکسیلات
یکی از مزایای این نوع سمان، سازگاری نسبی آن با پالپ دندان است، زیرا اندازه مولکول های پلی آکریلیک اسید بزرگ است و به داخل توبول های عاجی نفوذ نمی کند. زینک پلی کربوکسیلات به کلسیم متصل می شود و باند اختصاصی به دندان دارد(ولی به آلیاژهای ریختگی طلا متصل نمی شود). این ماده ویسکوزیته بالایی دارد و به سختی مخلوط می شود، برای غلبه بر این مشکل می توان از انواع کپسول دار ماده استفاده نمود.
نتایج مطالعات کلینیکی انجام شده بر روی پلی کربوکسیلات، بیانگر این مطلب است که پلی کربوکسیلات دارای خصوصیات مشابه و در برخی موارد حتی بهتر از زینک فسفات است. البته، میزان موفقیت این ماده که توسط دندانپزشکان مختلف گزارش شده، بسیار متغیر است و مقدار گیر حاصل از آن در درازمدت چندان مناسب نیست. این امر به نسبت پودر به مایع بستگی دارد. در صورتی که نسبت پودر به مایع توصیه شده توسط کارخانه سازنده به دقت رعایت شود، ویسکوزیتی ماده حاصل بسیار بالا خواهد بود. برخی از دندانپزشکان به منظور تسهیل نشستن رستوریشن و خروج بهتر ماده، مقدار مایع را اضافه می نمایند. باید توجه کرد که خصوصیات سمان پلی کربوکسیلات با سمان زینک فسفات متفاوت است؛ در واقع ویسکوزیته پلی کربوکسیلات حیلی بیشتر از زینک فسفات است و با افزایش استحکام برشی پلی کربوکسیلات، ضخامت لایه ای آن در حد کم باقی می ماند. در حقیقت با وجود ویسکوزیته زیاد پلی کربوکسیلات، ضخامت لایه ای این ماده اندک است. زمانی که دندانپزشک نسبت پودر به مایع را کاهش می دهد، میزان حلالیت(قابلیت حل شدن) سمان افزایش پیدا می کند(بیش از 3برابر حالت عادی). این امر موجب عدم موفقیت سمان پلی کربوکسیلات و استفاده از نسبت های از پیش تعیین شده، این مشکل در حال کاهش است.
زمان کار سمان پلی کربوکسیلات کمتر از زینک فسفات است( این مقدار در مورد پلی کربوکسیلات حدود 2/5 دقیقه در مورد زینک فسفات حدود 5 دقیقه است)؛ از آنجا که سمان کردن رستوریشن های چند واحدی نیاز به زمان زیادی دارد، استفاده از پلی کربوکسیلات نسبت به سمان زینک فسفات به سختی صورت می گیرد. به علاوه بر اساس گروهی از شواهد، میزان گیر حاصل از زینک پلی کربوکسیلات کمتر از زینک فسفات است. بنابراین استفاده از این سمان تنها به دنوان هایی با فرم مقاوم و گیردار خوب محدود می شود؛ به ویژه در مواردی که خواهان کمترین آسیب پالپی هستیم، استفاده از این سمان توصیه می شود. همچنین این ماده به منظور حذف اندر کات های دندان تراش خورده و به عنوان ماده بیس مورد استفاده قرار می گیرد( در دندان های وایتال).
سمان گلاس آینومر
این سمان به سطح مینا و عاج دندان اتصال پیدا می کند و با انساج دندان سازگاری مناسب دارد از سوی دیگر، این ماده با آزاد کردن فلوراید مانع از پوسیده شدن دندان می شود،البته اثر ضد پوسیدگی آن هنوز به اثبات نرسیده است. سمان سفت شده شفاف است. این خاصیت در مورد رستوریشن های با مارژین لبیال پرسلنی کاربرد دارد.
نسبت به زینک فسفات و زینک پلی کربوکسیلات خصوصیات مکانیکی بهتری دارد.عیب اصلی گلاس آینومر این است که این ماده نسبت به رطوبت حساس است و در هنگام ست شدن نباید به رطوبت آلوده شود. به همین دلیل سطح روکش باید با لایه ای از فویل آلومینیومی یاپوششی از رزین پوشانده شود، همچنین می توان مقداری از سمان گلاس آینومر را ور لیه روکش باقی گذاشت تا مانع از نفوذ بزاق و رطوبت شود؛ این پوشش محافظ باید به مدت 10 دقیقه (تا ست شدن کامل سمان) در محل باقی بماند. آب باعث تغییر در واکنش ست شدن گلاس آینومر می شود، در نتیجه این واکنش کاتیون هایی آزاد می گررد و به دنبال آن آب جذب می شود که منجر به اروژن و انحلال سمان می شود. البته برخی از تحقیقات نشان داده اند که زینک فسفات هم در اثر تماس با رطوبت دچار اروژن زودرس می شود. مرحله اول ست شدن گلاس آینومر مرحله حساسی است. این مرحله نیاز به دقت زیادی دارد و گلاس آینومر نباید به طور کامل خشک شود. اخیرا انواعی از گلاس آینومرهای تقویت شده با رزین ساخته شده اند که حساسیت کمتری نسبت به رطوبت دارند.
سمان زینک اکساید اوژنول با یا بدون اتوکسی بنزوییک
زینک زینک اوکساید اوژنول(ZOE) تقویت شده علاوه بر آنکه  سیل خوبی ایجاد می کند، سازگاری نسجی بسیار خوبی نیز دارد. البته این ماده در مقایسه با سایر سمان ها خصوصیات فیزیکی ضعیف تری دارد که اینامر باعث محدودیت استفادهاز آن می گردد. از لحاظ برخی خصوصیات مثل استحکام فشاری، حلالیت و ضخامت لایه ای، زینک اکساید اوژنول نمی تواند با سایر سمان ها(مثل زینک فسفات) رقابت کند. اتوکسی بنزوییک اسید(EBA) که به عنوان تقویت کننده به کار می رود جایگزین بخشی از ساختار اوژنول در ZOE می شود. این تغییر باعث بهبود استحکام فشاری ماده می شود اما بر روی مقاومت آن نسبت به دفرمیتی تاثیری ندارد؛ تنها در مواردی که دندان تراش خورده دارای فرم گیردار مناسبی است می توان از این سمان استفاده نمور؛ به این ترتیب سازگاری نسجی و حفاظت پالپی مطلوب تامین خواهد شد. زمان کار سمان تقویت شده با اتوکسی بنزوییک اسید نسبتا کم است، از این رو خروج اضافات ماده به سختی انجام می گیرد.
گلاس آینومرهای تقویت شده با رزین
گلاس آینومرهای اصلاح شده (تقویت شده) با رزین، اولین یار در سال 1990 و با هدف ترکیب نمودن خصوصیات مطلوب گلاس آینومرها(مثل آزادسازی فلوراید و چسبندگی) و رزین ها (مثل استحکام بالا و حلالیت کم) معرفی شدند. این سمان ها در مقایسه با گلاس آینومرهای معمولی، حساسیت کمتری نسبت به رطوبت دارند و در حال حاضر جزء موارد رایج دندانپزشکی عمومی محسوب می شوند. این ماده دارای استحکام بالاتری نسبت به سمان های معمول است، استحکام این ماده تقریبا مشابه سمان های رزینی است. در مورد رستوریشن های تمام سرامیک نباید از این سمان استفاده شود، زیرا برخی از انواع تجاری این سمان باعث شکستن رستوریشن می شوند؛ این امر احتمالا به دلیل جذب آب و ابساط حجمی سمان رخ می دهد.
سمان های رزینی
رزین های فاقد فیلر از دهه 1950 برای سمان کردن رستوریشن ها مورد استفاده قرار می گرفتند. این مواد حلالیت بسیار کمی داشتند، اما به  دلیل آنکه  انقباض ناشی از پلیمریزاسیون آنها بالا بود و سازگاری نسجی نامناسبی داشتند با موفقیت روبرو نشدند. سمان های کامپوزیتی دارای خصوصیات بهتری هستند و در پروتزهای رزین باند و در تکنیک سرامیک باند شونده به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. سمان های رزینی با خصوصیات چسبندگی خاص (مثل قابلیت اتصال شیمیایی به عاج دندان) در دسترس هستند. به طور معمول موادی که باعث ایجاد خصوصیات چسبندگی در رزین می شوند عبارتند از: ارگانو فسفونات ها (organophosphonates)، هیدروکسی اتیل متاکریلات(hydroxyethyl methacrylate)
(HEMA)
و ۴-متاکریلواکسی اتیل- تری ملیتیک انیدرید.........
بهبود خصوصیات فیزیکی رزین، همراه با حلالیت کم آن سبب شد این مواد مجددا مورد توجه قرار گیرند و استفاده از آن در روکش ها و پدوتزهای ثابت، روز به روز گسترش پیدا کرد. سمان های رزینی در مقایسه با گلاس آینومرها سازگاری بافتی ضعیف تری دارند؛ به خصوص در مواردی که پلیمریزاسیون ماده یه طور کامل انجام نمی گیرد، احتمال آسیب پالپی بیشتر است. همچنین ضخامت لایه ای آنها بیش از سایر سمان ها است.
انتخاب سمان
خصوصیات سمان ایده آل عبارتند از: زمان کار طولانی، چسبندگی قوی به ساختار دندان و آلیاژهای فلزی، تامین سیل مناسب، نداشتن اثزات تو کسیک روی پالپ، استحکام کافی، ضخامت لایه ای کم، حلالیت و ویسکوزیته کم، خصوصیات خوب در حین کار و حین ست شدن و نیز سهولت حذف اضافات سمان. متاسفانه ماده ای که همه این ویژگی ها را دارا باشد در دسترس نیست.
سمان زینک فسفات
این ماده پیشینه ای طولانی دارد و محدودیت های استفاده از آن به خوبی شناخته شده است؛ عیب اصلی زینک فسفات، سازگاری ضعیف بافتی و تحریک پالپی است. این ماده در رستوریشن های ریختگی (که با هدف کارایی دراز مدت طراحی و ساخته می شوند) بیشترین کاریرد را دارد. همچنین در مورد دندان های زنده ای که به صورت محافظه کارانه تراشیده شده اند، زینک فسفات به عنوان سمان انتخابی در نظر گرفته می شود. برای جلوگیری از تحریک پالپی ناشی از اسید فسفریک می توان از وارنیش استفاده نمود؛ وارنیش تاثیر چندانی روی گیر سمان ندارد. همچنین در مواردی که دندان تراش  خورده فاقد فرم مقاوم مناسب است، استفاده از زینک فسفات می تواند تا حدی مانع از خروج روکش شود.

سمان زینک پلی کربوکسیلات
در مواردی که دندان تراش خورده دارای فرم گیردار مناسب است و در عین حال خواهان حداقل تحریک پالپی در دندان تراش خورده هستیم، استفاده از این ماده توصیه می شود(مثلا در مورد بچه ها که پالپ چمبر دندان بزرگ است).
سمان گلاس آینومر
استفاده از این سمان در رستوریشن های ریختگی به طور روز افزون در حال افزایش است. این ماده دارای خصوصیات کاربردی خوبی می باشد و در مقایسه با زینک فسفات، شفاف تر است.
گلاس آینومرهای تقویت شده با رزین
در میان سمان های رایج و پر کاربرد، این گروه از سمان ها دارای چسبندگی خوب و مناسبی هستند و در عین حال میزان حلالیت و میکرولیکیج(میزان نفوذ مایعات و میکرو ارگانیسم ها در حد فاصل رستوریشن و دیواره های حفره تراشیده شده در دندان) ، آنها کم است. مشاهدات تجربی حاکی از آن هستند که استفاده از این سمان ها باعث کاهش حساسیت پس از درمان می گردد؛ در واقع مهم ترین علت محبوبیت این گروه از سمان ها به همین مساله بر می گردد.
رزین های چسبنده
تا کنون هیچ ارزیابی طولانی مدتی در مورد این مواد صورت نگرفته است، به همین دلیل نباید از آنها به طور روتین استفاده نمود؛ این گونه سمان ها در مورد رستوریشن های تمام سرامیک و پروتزهای کامپوزیتی (که در لابراتوار ساخته می شوند) کاربرد دارند. بررسی های آزمایشگاهی نشان می دهند که این دسته از مواد دارای استحکام گیر بالایی هستند، اما استرس هایی که در طی پلیمریزاسیون ماده و دز اثز شرینکیج آن به وجود می آید نگران کننده است؛ از آنجا که نیروی حاصل از این مقدار شرینکیج در ایعاد بسیار اندکی اعمال می شود ( چون ضخامت لایه سمان بسیار کم است) تاثیر آن دو چندان می گردد و در نهایت منجر به لیکیج مارژین رستوریشن می شود. در مواردی که رستوریشن ریختگی فاقد گیر کافی است و به راحتی جابجا می شود می توان از رزین های چسبنده برای افزایش گیر آن استفاده نمود. همچنین این مواد به منظور سمان نمودن رستوریشن های تمام سرامیک مورد استفاده قرار می گیرند.